NAKS en CARIFESTA

/in /door

CARIFESTA XI was een indrukwekkend cultureel gebeuren in Suriname. Enkele NAKS afdelingen en commissies waren intensief betrokken bij Carifesta, waarvan twee beschouwd werden als Carifesta Highlights, te weten Paramaribo Bless (NAKS Makeda) en de Kawina-Kaskawi Event. De NAKS voorzitter was door het Ministerie van Onderwijs en Volksontwikkeling aangetrokken om het leiding te geven aan het Suriname Contingent, de officiële deelname van Suriname aan het Carifesta geheel.
Hierbij biedt NAKS Tori een overzicht van de NAKS – Carifesta activiteiten 2013, die gesponsord werden door het Ministerie voornoemd, via de Host Country Management Committee (HCMC).

NAKS & Carifesta_Makeda 2NAKS MAKEDA: PARAMARIBO BLESS, 21 AUGUSTUS 2013
Paramaribo Bless is het product dat Naks Makeda tijdens Carifesta XI gepresenteerd heeft. Het is tot stand gebracht door 15 freelance vrouwelijke musici die gezamenlijk door middel van muziek een ode hebben gebracht aan de vrouwen.

NAKS Makeda is een vrouwenband die een unieke fusie presenteert van de rijke Afro-Surinaamse muziek (lala kawina tot awasa), spoken word en jazz, die onder begeleiding staat van Benjamin Koningferander (manager) en musical leider en arrangeur, Liesbeth Peroti. De band presenteert zang en background zangeressen, percussie, drums, piano, bas, gitaar, blaassectie, mbira en kora.

Het Naks Makeda optreden werd beschouwd als een van de ‘high­lights’ van het Suriname – Carifes­ta programma. Daarom was NAKS Makeda geprogrammeerd op het grote podium bij het onafhankeli­jkheidsplein op 21 augustus 2013. Voor dit optreden was Miriam Simone de ‘special guest’. In het repertoire welke bestond uit o.a. Surinaamse folklore liederen, zijn er ook liederen van Miriam Simone ten gehore gebracht z.a. Dem A Chat en Queen. Het repertoire bestond verder uit de liederen; Ambalai, Aye, Laba, Black Dignity, Patcha Wisdom en Bedya Opo Yu Anu.

De presentatie is over het algemeen zeer goed ontvangen door het publiek. Volgens Liesbeth Peroti waren het kostuum, de vrouwen en met name de presentatie van ‘Dem a chat’ en ‘Queen’ de publiekstrekker. Voor de muzikanten was het een zeer aangename ervaring om deelgenoot te zijn van het optreden, dat volgens Makeda zelf en volgens diverse kritische beoordelaars, voldoende potentie heeft om zich te ontwikkelen tot een exportproduct.

Management & Productie Paramaribo Bless: Benjamin Koningferander
Artistiek & Musical Director: Liesbeth Peroti
Productie manager: Marc Forst
Productie assistenten: Marino Letnom | Geo Ceres | Carah Nieuwendam | Geoffrey Bel
Kostuum & choreografie: Renate Galdij
Visagie: Miriam Simone
Techniek geluid: Ricardo Seedo
Lichtontwerp: Liesbeth Peroti
Beeldontwerp: Gian Moeridjan
Consumptie: Norma Lansdorf
Public Relations: Marc Forst

Muzikanten
Astra Slooten | Brigita Misiedjan | Carla Bakboord | Carmen Arjerie | Ilaisa Combo | Liesbeth Peroti | Lucia Pinas | Mariele Te Vrede | Maureen Planto | Miriam Simone | Norma Lansdorf | Rachelle Hasselnook | Renate Blaaspijp-Galdey | Roxanna Koningferander | Sheryl Mac Nack

NAKS KAWINA EVENT
Het NAKS Kawina Event was ook een van de ‘highlights van het programma van het Suriname Contingent. Het programma be­stond uit verschillende onderdelen zoals kawinalessen op scholen, kawina workshops en optredens van kawina bands.

NAKS & Carifesta_Kawina Event 3Kawinalessen op 6 scholen
Ter voorbereiding op het Kawina- Kaskawi Event heeft NAKS op enkele scholen Kawinalessen gepland en ook uitgevoerd. De Kawinalessen werden verzorgd door de heren Ruben Muringen en Ernie Wolf, twee zeer befaamde Kawina drummers. Beide heren werden bijgestaan door een as­sistent drummer om het de leer­lingen zo goed mogelijk te kunnen voordoen. Er werd gewerkt in twee groepen van tussen 10 -15 leerlingen.

De lessen zijn met groot enthou­siasme ontvangen door de leer­lingen, maar ook de leerkrachten bleken bijzonder geïnteresseerd in het gepresenteerde. De roep om herhaling was op elke bezochte school duidelijk hoorbaar en voel­baar. Dit voorbereidend gedeelte van de activiteit mag gerust een bijzonder succesvolle genoemd worden.

NAKS & Carifesta_Kawina Event 2Kawina workshop op het Friman­gronplein (voormalig Mr. J.C. Bronsplein)
Jongeren en ouderen die belang­stelling hadden voor de workshop hebben zich aangemeld en kregen op zaterdag 24 augustus onder­richt in het hanteren en bespelen van diverse kawina instrumenten. In plaats van twee sessie is ge­kozen voor een integrale sessie, waardoor de aanwezigen in de gelegenheid gesteld werden langer mee te doen en daardoor ook meer kennis op te doen.

De trainers gingen eerst in enkele theoretische zaken m.b.t. de ont­staansgeschiedenis van de kawina muziek en de daarbij behorende instrumenten. Daarna volgde het praktisch gedeelte waarbij de ver­schillende slagen werden behan­deld en hoe met de instrumenten te communiceren: Hari – Koti en Aksi – Piki.

Vermeldenswaard is dat als uit­vloeisel van de workshops er al nieuwe aanmeldingen bij NAKS hebben plaatsgevonden.

Het Kawina-Kaskawi Event, 24 augustus 2013
Met betrekking tot de opvoeringen kan worden aangegeven dat die van goede kwaliteit waren en vrij divers daar vanuit drie verschil­lende culturen de kawinamuziek gepresenteerd is, namelijk vanuit de Inheemse cultuur, de Marron­cultuur en de Afro-Sranan cultuur.
De drie culturele groepen hebben elk vanuit hun eigen cultuurbe­leving prachtige presentaties met zang en dans verzorgd. Deelne­mende kawinabands waren de inheemse groepen Torosio (Ber­narddorp), Kurupa, Esekematoko, en Shiritoyare uit Nederland; de marrongroep Tangiiba; Naks Wan Rutu Klofroroe, Melody Travelers, The Generals, Bronsi Loco, Monti Krioro, Bose Krioro en Naks Ka­wina Loko. Voor de regie zorgde Edwin ‘Solo’ Gefferie. De ‘event’ werd na het kawina-kaskawi ge­deelte afgesloten met een optreden van Naks Kaseko Loco.

Het succes dat met deze activi­teit is geboekt is het feit dat het kawina-kaskawi muziek in het algemeen een apart podium kreeg om aan het publiek gepresenteerd te worden tijdens dit grote inter­nationale Carifesta festival.
Verder hebben de groepen die hieraan meegedaan de gelegenheid gekregen zich met hun muziek te profileren en enige bekendheid te verwerven voor zover dat nog niet het geval was. De kawina-kaskawi muziek staat voor enkele belangrijke uitdagingen zoals het behoud van de authentieke ka­wina muziekstijl die de afgelopen jaren steeds minder gepresenteerd wordt. NAKS beijvert zich om deze muziekstijl te behouden door mid­del van onder meer het periodiek organiseren van Kawina-Kaskawi festivals.

Het uitvoerend team Kawina Festival
Managing Director /Productieleider: Luciën C. Nijman
Coördinatie scholenprogramma & financiën: Mariska Blank – Hew A Kee
Logistieke zaken: Henny Panka
Promotie / MC: Clifton Braam
Regisseur/Stagemanager: Edwin Gefferie

NAKS WAN RUTU
Naks Wan Rutu heeft deelgenomen aan de Dance Mobile: op ver­schillende plekken in de binnenstad werden korte, succesvolle dansoptre­dens verzorgd. Daarnaast heeft NAKS Wan Rutu opgetreden in de zgn. “Traditional Village” te Nieuw Amsterdam.

STORY TELLING: HUMBERT OOSTERWOLDE
NAKS werd door het Suriname Contingent van Carifesta XI benaderd om een traditionele verteller voor te dragen voor deelname aan de training en aan het festival bij het onderdeel ‘Traveler Story Teller’. Als reactie hierop werd Humbert Ooster­wolde door NAKS voorgedragen. Andere voordrachten waren: Gerald Mijnard, door Paremuru, Sapto Sopawiro door de Ver­eniging Honderd Jaar Javaanse Immigratie; Avinash Jagdat door Saahti; Eddy Lanté door Kifoko en Nowilia Tawjoeram door de Schrijversgroep 77.

Hilly Arduin heeft een training verzorgd, waarna deze hele groep van story tellers optredens heeft verzorgd op diverse podia. Humbert Oosterwolde was heel enthousiast over zijn aandeel aan het Carifesta programma. Van­uit verschillende bronnen heeft NAKS kunnen vernemen dat het optreden van Humbert, die het verhaal van Mamba Kondre vertelde, subliem was.

NAKS & Carifesta_NAKS Akuba PalmentuinCRAFTS TENTOONSTELLING PALMENTUIN, NAKS AKUBA
Naks Akuba behoorde tot de groep van 33 ‘crafts’ organisaties/ personen die door het Suriname Contingent van Carifesta was on­dergebracht in de Palmentuin. Er waren dagelijks podium optredens en er was ruime belangstelling van het bezoekerspubliek. Hierdoor heeft Akuba haar beste producten kunnen tentoonstellen, inclu­sief producten van cursisten die hebben deelgenomen aan de reguliere Akuba cursussen, en haar kennis kunnen delen met andere deelne­mers en bezoekers. Tot de producten behoorden: koto’s, koto accessoires, angisa’s, inheemse klederdrachten.

NAKS TORI no. 13, 2013 editie

TALENTONTWIKKELING BIJ JONGEREN: “CULTUURVERBINDING”

/in /door

Een initiatief van Anoushka Harkisoen en Mennely Philips. Afstudeerproject van de opleiding Culturele & Maatschappelijke Vorming (CMV) aan de Hogeschool van Amsterdam (HvA)
– Anoushka Harkisoen –

Talentontwikkeling jongeren_Anoushka HarkisoenHet viel Anoushka en Men­nely die respectievelijk een Surinaamse en Antilliaanse achtergrond hebben, twee jaar geleden, toen ze in Suriname stage liepen, dat verschillende culturen in harmonie met elkaar leven, maar ook gemeen tegen elkaar kunnen zijn. Dat vormde voor dit tweetal om het project op te zetten. Het is belangrijk elkaars culturele achtergronden te kennen en daarvan te leren. Dit kan leiden tot begrip, zodat niet elk verschil als vijandig of bedreigend wordt ervaren. Met dit project moet de jeugd er bewust van worden gemaakt dat iedereen hetzelfde is, alleen met een andere culturele achtergrond. “Als ze dit van elkaar accepteren en respecteren wordt het harmonieus leven in een multicultureel land”.

Talentontwikkeling jongeren 2Dertig jongeren in de leeftijd van 16 tot en met 23 jaar hebben in de periode juli tot en met augustus 2013, zeven weken met elkaar geoefend bij NAKS. Talentontwikkeling, het ontdekken van gelijkenissen en het verbinden van elkaars interesses stond centraal tijdens het project. De jongeren hebben dit aan de hand van maatschappelijke thema’s tot uiting gebracht d.m.v. muziek, dans, spoken word en beeldende kunst. Deze vier disciplines zijn samen gesmolten tot één geheel, dat aan het einde van het project als theaterstuk werd opgevoerd. De jongeren zijn gecoacht door professionals binnen deze disciplines en ook hebben zij de inhoud met elkaar bedacht en vorm gegeven.

Talentontwikkeling jongeren 3“Tijdens de oefendagen bij NAKS, voelden de jongeren, zich erg thuis. Soms bleven we na de oefeningen nog hangen, lekker bijkletsen, dansen, muziek maken. Het kwam ook eens voor dat ik ze zelf naar huis moest sturen want het werd op een gegeven moment echt te laat.”, aldus Anoushka.
Zij vervolgt: “Wij zijn hetzelfde en toch verschillend vanwege onze culturele achtergrond, dit komt omdat elke cultuur zijn eigen normen en waarden heeft en toch ook overeenkomsten. Deze eigenschap maakt het bijzonder en soms moeilijk om elkaar te begrijpen en samen te werken. Dit was mijn uitgangspunt om het project te beschrijven en dan ook “Cultuurverbinding” te noemen. Door te werken met professionals hebben de jongeren veel uit zichzelf kunnen halen”.

Talentontwikkeling jongeren 4De introductiedag en de uitvoering van het project was bij het Nationaal Leger. Anoushka legt uit waarom: “Ook het Nationaal leger is in mijn visie een groot kunstobject, dit omdat er een geschiedenis aan hangt. Een plek waar je niet zo snel zou denken om jongeren bij elkaar te brengen. Door hen naar deze plek mee te nemen, wordt het verleden en het heden bij elkaar gebracht en kunnen zij zelf hun visie en/of oordeel vormen over hetgeen zij horen en uiteindelijk zelf mee maken. Daarnaast is er ook een overeenkomst met een paar competenties die de militairen leren en dat wat de jongeren nodig hadden om in zeven weken een project tot stand te brengen. Denk hierbij aan samenwerking, discipline, doorzet­tingsver­mogen.

Anoushka zegt trots te zijn met het resultaat dat de jongeren hebben geleverd. In samenwerking met NAKS zou dit project volgens haar voortgezet kunnen worden. Over de vorm zal nog gebrainstormd moeten worden wat haar betreft. “Mijn dank is groot aan alle samenwerkende partners”, te weten, NAKS, het Nationaal Leger, D-mus Entertainment, Copix Films, Directoraat Jeugdzaken, Fernandes, Basic One, Souposso, Villa Zapakara Kindermuseum, Nola Hatterman Instituut. Ge­rold Yngard: zonder hem was het project niet ontwikkeld tot wat het aan het einde was.

Coaches

Ori Plet – spoken word
Wendel ‘Tatoo’ Gefferie – muziek
Biko Zeewijk – muziek
Miquel Keerveld – beeldende kunst
Donovan Zeefuik – dans
Renate Galdey – regisseur
Jules Brewster – inspirerende input en sterke coaching

NAKS TORI no. 13, 2013 editie

 

NAKS Akuba geeft nieuwe angisa uit

/in /door

In juni 2013 presenteerde NAKS Aku­ba, de vrouwenafdeling van NAKS, in verband met 150 Jaar Keti Koti haar nieuwe hoofddoek aan het publiek.

De naam die aan deze angisa is gegeven luidt: “Mi na heri heri, mi a no fu poti sma patu”. Vroeger was de heri heri alleen voor arme mensen bedoeld. Nu is deze zo duur geworden dat deze niet meer tot de poti sma patu behoort….. Met andere woorden: ga mee met nieuwe ontwikkelingen en hou niet vast aan bestaande concepties.

AFGESTUDEERD: OCLAYA VEWEY VAN NAKS WAN RUTU

/in /door

Op 23 mei 2013 heeft Oclaya Verwey haar studie aan de Faculteit de Technologische Wetenschappen van de Anton De Kom Universiteit afgerond. Ze heeft daarbij haar afstudeeronderzoek getiteld “The effects of the Afobaka dam on the hydrologic and geomorphologic features of the downstream part of the Suriname River “ gep­resenteerd en behaalde een 8 hiervoor.

NAKS Tori feliciteert Oclaya met dit succes en wenst haar veel sterkte toe bij haar verdere loopbaan.

BOEK LOUIS DOEDEL AAN NAKS AANGEBODEN

/in /door

Emile Wijntuin, oud-voorzitter van het Surinaamse Parlement heeft op zaterdag 11 mei 2013 de herdrukte versie van zijn boek “Louis Doedel, Martelaar voor het Surinaamse Volk”overhandigd aan diverse personen, waaronder de voorzitter van NAKS.

Bij de overhandiging gaf hij een korte inleiding over de geschiedenis van Suriname en over Louis Doedel, de vakbondsleider, die opkwam voor de werkenden en werklozen en de beschuldigingen aan zijn adres in de jaren dertig. Hij vindt het heel erg dat Louis Doedel, de eerste vakbondsleider die opkwam voor de werkende klasse, van alle negatieve zaken beschuldigd werd. Daarom heeft hij dit boek geschreven om de waarheid bloot te leggen over het Nederlandse kolonialisme”. Voor Wijntuin is Doedel de eerste echte Surinaamse revolutionair, die opkwam voor werkers en werklozen in de jaren dertig van de vorige eeuw. Dit kostte hem de rest van zijn leven in het psychiatrisch centrum, LPI. Hij pleitte voor een standbeeld voor deze held uit onze geschiedenis.

Owruyari fu wan yuli tudusun-tinadri (2013)

/in /door

– Hein Eersel –

Den afo, totro nanga wôwo fu wi, di dede na keti, bifo wan yuli tina-ayti-hondro siksitentinadri ( 1863). Wi e kari , Un, wi afo, na un deynen, bika , den katibomasra ben fufuru un tru nen. Ma wi e memre un dineti na un deynen.

Un Kwasi nanga Un Kwasiba, wi e memre a katibopina san un tyari. Wi e begi un, way maka gi wi, un bakawan, na wi pasi fu tamara.

( Apintidron) 

Un Kodyo nanga Un Adyuba, wi e memre den pranasi ben un watrây ben fadon, pe un brudu ben lon. Wi e begi un, kraka wi na den ten san e kon, fu tay hori.

(Apintidron)

Un Kwamina nanga Un Abeniba, wi e memre fa, te nowtu ben moro un, un ben e feti te dede. Wi en begi un dineti, kibri wi fu nyun sortu katibo.

(Apintidron)

Un Kwaku nanga Un Akuba, wi e memre fa den proberi fu brokosa­ka un yeye, ma fa un kra wini pasa katibo. Tye, gi wi wan anu, meki noyti wi no afrontu wi kra.

(Apintidron)

Un Yaw nanga Un Yaba, wi e memre den boto san tyari un kon na Sranankondre. A watra san Un koti abra nanga den brantimarki na un baka, wi, den bakawan fu unu, e firi den te now ete. Yepi wi fu no tan krey, ma fu tiri wi friboto go moro fara.

(Apintidron)

Un Kofi nanga Un Afiba, wi en memre un nen. Wi e memre fa un gwe go seti wan fri libi na busikondre. Sori wi, un bakawan, a pasi fu seti wi eygi trutru fri libimakandra.

(Apintidron)

Un Kwami nanga Un Amimba, wi e memre san den katibomasra ben du nanga un, bikasi den ben e kari densrefi un eyginari. Tye, yepi wi fu tron wan trutru eyginari fu wi eygisrefi èn no meki trawan basi wi yeye.

(Apintidron)

Wi afo, wi totro, wi wôwo, un alamala di ben de na keti na kati­boten, wi e memre Un. Grantangi fu Un, keti koti gi wi. Wi e kari un nen nanga respeki dineti. Kraka wi.

 

A KRIN DENKI FU WINTI

/in /door

– Dorenia Babel & Julien Zaalman –

Anana Kedyaman Kedyanpo uit zich aan het leven en de mensheid op drie manieren.

1. Het scheppende vermo-gen: Nyamzangi

  • Dat is volgens de leer de kracht van de creatie. Door deze uiting van Kracht Anana bestaat het universum en bestaat de mens met alles waartoe hij in staat is. Met dit vermogen heeft Anana al­les geschapen.
  • De kracht van de creatie wordt in Winti door geestelijke invloeden uitgebeeld, die eveneens winti genoemd worden met hun eigen benamingen, zoals: leba, papawinti, bonsru.

2. Het vermogen tot levens besef oftewel Nyamkem-ponu

  • Dat is volgens de leer het vermogen van levenskracht, de kracht van het bewustzijn. Zonder dit vermogen was er geen leven mogelijk en zou het bewustzijn onvervuld blijven. De mens en andere levensvormen zouden niet in staat zijn te weten dat ze leven.
  • Met dit vermogen blaast Anana leven in alle wezens en gedaanten door hen met een bewustzijn te vervullen en hen daardoor de mogelijkheid te geven zich voort te planten. Zonder ver­vuld te zijn met deze kracht is het menselijke lichaam een levenloos omhulsel, een lijk.
  • De vervulling van Ny­amkemponu in de mens heet Akara.

3. Het vermogen onderscheid te maken: Odumankama

  • Volgens de leer is dat het vermogen van de intuïtie, het geweten.Door dit vermogen is de mens in staat om veranderingen en tegenstellingen in te zien. Dit vermogen van Anana wordt aangeduid als
  • Door het vermogen van onderscheid, weet de mens wat juist of onjuist, mogelijk of onmogelijk is. Door het gebruik van dit vermogen wordt de kracht van tegenstellingen zichtbaar. Dit maakt dat de mens zich bewust is van alles wat hij wel of niet doet en ontstaat er een goed of slecht gevoel.
  • Dit vermogen van Kracht Anana maakt dat de mens in staat is om daden te beoordelen. Dat is mogelijk omdat het vermogen om onderscheid te maken beweging brengt in het denken, waardoor er botsingen van tegenstellende gedragingen en/of veranderingen ontstaan.

Door dit besef is de mens in staat keuzes te maken die of positief of negatief kunnen zijn. Ook kan hij veranderingen inzien of die brengen in de dingen die veranderd moeten worden.

Volgens de leer is de mens door dit vermogen in zijn akara verantwoordelijk voor elke handeling en die hij pleegt of alles wat hij zegt. Door dit vermogen weet hij van nature of door het aan te leren, wie of wat hij is en waartoe zijn mogelijkheden leiden om een juiste invulling te geven aan het leven.

Deze drie uitingen van Anana staan niet los van elkaars beïnvloeding.

  • Er is altijd samenspel tussen mens en geest. Dat maakt dat het leven vele in- en uitgangen kent. En toch vernietigd het bestaan zichzelf daardoor niet. Integendeel er bestaat een absolute samengaan, zonder elkaar in z’n voortgang te hinderen.

Om het bovenstaande kort aan te geven, kan worden gezegd dat:
A Nyame via Nyamzangi (no. 1) de wereld geschapen heeft, via Nyamkemponu (no.2) door het bewustzijn het leven in wezens en gedaanten doet ontvlammen en via Odumankama (no.3) keuzes te maken die de kwaliteit van het leven helpen bepalen en dat door veranderingen het leven iedere dag anders wordt.

De geloofregels

Volgens de wintiprincipes is er een constante samenspel tussen mens-geest-mens en geest-mens-geest. Hierdoor is het belangrijk te weten wat de innerlijke en uiterlijke waarde van het geloof is.

In de wintikampu wordt de mens via de kot’luku geleerd welke winti hij heeft en hoe hij daarmee moet omgaan. Hij krijgt te horen dat via z’n akra de winti geleid worden. Bestaat er tussen akara en winti een juist samenspel, dan is het leven van zo iemand in samen­hang met hetgeen hij wil hebben. Belangrijk is dat de mens zichzelf moet opvoeden om kaseri (rein) te blijven.

Een van de basiszaken van het leven is het besef van de realiteit die het menselijke bewustzijn in alles voedt. Door de realiteit weten mensen waarmee ze bezig zijn en kennen ze hun begrenzingen. Niets gaat buiten de realiteit om. Het besef van de realiteit leeft in de akra als een gegeven en biedt de mens de mogelijkheid de werkelijkheid in te zien, waardoor hij vrij is er wat van te maken.

Op grond van de realiteit kent Winti regels die het geloof begrenzen. Deze regels zijn menselijke beschouwingen, waarvan verantwoordelijkheid, aansprakelijkheid, plicht, plichtsbesef en het geweten belangrijke pijlers van zijn.

  1. Het besef van Anana Kedyaman Kedyanpo. (Dit is de waarde van het geloof dat in ieder mens leeft, als te zijn een anker van zijn bewustzijn, zijn akra).
  2. Het besef dat het geestelijke leven in harmonie moet zijn met de vele gevoelens, wensen en grieven en dat uitstraling hier van in het leven moet zijn terug te vinden. (Dit besef maakt dat de behoefte van communicatie, veiligheid, zekerheid en het opdoen van kennis en weten aanwezig is bij de mens en dat een leven zonder goede vooruitzichten geen zin heeft.)
  3. Het besef dat dwingt om te voldoen aan zowel morele als spirituele verplichtingen.
  4. Het besef dat alles een tegenstelling heeft of aan verandering onderhevig is. (Bijvoorbeeld: goed – slecht, rijk – arm, ziek – gezond, opbouw – afbraak, leven – dood.)
  5. Het besef dat leven meer is dan het menselijke leven.  (Niets staat los van elkaars beïnvloeding).
  6. Het besef te leven als deel van de schepping en weten onvolmaakt te zijn. (Door dit besef weet de mens wat te doen om doelen uit te zetten en die te bereiken.)
  7. Het besef dat Anana Kedyaman Kedyanpo nooit zal op houden te bestaan (Met dit besef begint en eindigt de menselijke beschouwing van het leven en weet hij dat Anana het begin en het eind van dit bewustzijn is).

In een nadere uitwerking van het 3e besef liggen de zeven principes van het leven ingesloten, waar een mens van nature bewust van is. Dat zijn:

  1. DE BEVRUCHTING: het goede voorop stellen van het kwade en zorgen voor nageslacht.
  2. DE VOORZIENING: hetgeen voorzien is om ordenend te zijn, onheil af te wentelen, doelen nastreven en zichzelf onderhouden.
  3. HET MEDELEVEN: de basis voor het sociaal gevoel
  4. HET VOORBEELDIGE: zelf rolmodel zijn of opkijken naar het goede.
  5. DE STRIJDLUST: het innerlijk streven om niet op te geven (doelen stellen en volharden), het vuur van binnen brandend houden.
  6. DE VERWACHTING: hoopvol de toekomst tegemoet zien. vooruitdenken en plannen.
  7. DE ONWETENDHEID: wij weten niet alles. Ondervinding leert ons de beste leermeesters te zijn.

De geloofsregels geven aan dat het niet gaat om het simpele denken ‘a bigi winti di e kisi mi’. Het gaat hier om basiszaken die de levenswijze op grond van het besef ordenen. Door deze principes weet iedereen wat zijn taak en plaats is in het leven.

Huwelijksambtenaren

Het wintigeloof heeft zich tijdens de slavenperiode in alle mogelijke facetten van het geloofsleven ontwikkeld. Winti is uit een rein geweten voortgesproten, in een periode van onderdrukking en menselijk leed. Winti heeft de westerse druk, het koloniaal denken en de bevechting van het christendom overleeft.

In 1971 werd het verbod op het houden van Wintiprey opgeheven door het schrappen van de bepaling afgoderij in het wetboek van strafrecht, waarmee Winti door de toenmalige koloniale overheid geassocieerd werd. Thans zijn er huwelijksambtenaren benoemd, die vanuit de Wintireligie mensen mogen huwen. Daarnaast zijn er nog meer ontwikkelingen op dit gebied gaande die Winti uit de taboesfeer halen.

Ten laatste is elk leven, elk mens bewust of onbewust wintigelovig. Dat hoeft hij niet toe te geven. Het feit is, dat:

  1. Ieder mens de drang heeft te willen voortleven. Dat is overtuigd zijn van het leven.
  2. Ieder mens een akara heeft die zijn leven regelt. De akara maakt de mens zelfbewust.
  3. De akara van ieder mens wordt omgeven door winti (andere delen van Kracht Anana waar de akara zelf deel van is).
    (Uit de winti put de mens z’n creatiemogelijkheden en is hij zelf­scheppend.)
  4. Ieder mens wordt gedreven door de gedachte, Het Denken. (Door na te denken wordt het leven op allerlei mogelijke manieren beleefd).
  5. Ieder mens weet onderscheid te maken, heeft een geweten en is waar dan ook in staat veranderingen in te zien of die aan te brengen.
  6. Ieder mens maakt gebruik van goed en kwaad om te leven.

Bovenstaande samenvatting geeft aan de werkelijke waarde van Winti ten opzichte van het leven.

VROUW IN BALANS

/in /door

In balans zijn is belangrijk. Als we zowel lichamelijk als geestelijk/emotioneel in balans zijn kunnen we zo optimaal mogelijk functioneren. We zijn dan in staat om veel meer mogelijkheden (kwaliteiten/ talenten) van onszelf te benutten. In balans zijn geeft je lichaam en geest de rust en ontspanning die ze nodig heeft. Je lijkt de hele wereld aan te kunnen, alles lijkt je gemakkelijker af te gaan (werk, op­voeding, relatie). De nodige energie komt vrij en je hebt plezier in het leven en zin om dingen te doen.
– Marlène Babel –

Driedubbele taken van vrouwen
Ik hoor vrouwen vaak zeggen dat ze moe zijn. Vaak hebben ze naast huishoudelijke taken een baan buitenshuis. Kinderen, haar man, ouders en overige familieleden doen allen een beroep op haar, of beter gezegd: zij vindt dat zij ten alle tijden voor hen beschikbaar moet zijn. Ze kan geen nee zeggen, ze ziet het als haar taak en als zij daartoe niet in staat is dan heeft ze volgens haar gefaald als vrouw, moeder, dochter, partner. Ondanks haar inzet lijkt het niemand op te vallen wat zij doet en wat ze allemaal geeft.

Vrouwen leren dat het hun taak is voor anderen te zorgen.
In gesprek met vrouwen geven zij aan dat de boodschap die zij via socialisatie (opvoeding) mee heb-ben gekregen is dat hun taak is: voor anderen te zorgen. Dat voor¬beeld heeft ze van haar moeder en andere volwassen vrouwen in haar omgeving afgekeken. Moeder was vaak met anderen en nauwelijks met zichzelf bezig. Maar ook via de school, via buurtbewoners, tijdschriften en films kreeg ze mee hoe vrouwen zich horen te gedragen.

Vrouwen worden veelal op hun zorgtaken aangesproken terwijl zij nog veel meer in hun rugzak hebben. Vrouwen zijn gevers en anderen nemers (ontvangers). Anderen hebben haar nodig, maar omgekeerd….??
Heeft zij dan geen steun nodig? Geen schouders om tegenaan te leunen? Als zij voortdurend aan het geven is en niks ontvangt zal zij op den duur leeg raken. Haar draagkracht kan de draaglast niet aan. Ze raakt uit balans.

Hoe kunnen vrouwen uit balans raken?

  • Door factoren die vanuit haarzelf komen: ziekte, onzekerheid, geen nee durven zeggen, on¬tevreden over haar leven en over wat zij tot nog toe heeft bereikt, wat ze zou willen bereiken en wat ze uiteindelijk heeft bereikt;
  • Door factoren van buitenaf: werkdruk (thuis en buitenshuis), verlies van een dierbare, echtscheiding, schulden, druk vanuit haar directe omgeving.

Soms kunnen het heel kleine dingen zijn, maar samen kunnen ze voor behoorlijk wat onrust zorgen. Lichaam en geest zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Verandert er bijvoorbeeld iets in je lichaam dan heeft dat ook haar weerslag op het emotioneel gebied. Omgekeerd geldt hetzelfde.

Wat gebeurt er als een vrouw uit balans raakt?
Wanneer ze haar balans kwijtraakt kan het zijn dat ze zich van het ene op het andere moment niet meer gelukkig of prettig voelt. Ze raakt neerslachtig, is vaak moe en heeft het gevoel dat de dipjes steeds meer worden tot dat ze nergens meer zin in heeft. Alles wordt haar te veel wat de nodige problemen met zich mee kan brengen. Als ze door haar omgeving niet begrepen wordt kan dit uitmonden in conflicten. Samen met haar directe omgeving zal in eerste instantie gewerkt moeten worden om de balans in haar leven terug te vinden. Soms zal hulp van buitenaf erbij gehaald moet worden.

Wat kunnen vrouwen doen om weer in balans te komen?
Ze kunnen hun best doen om in balans te komen door hun rugzak nader te bekijken: wat willen ze erin houden en wat laten ze los? In balans komen is voor een ieder verschillend, maar toch zijn er enkele tips die daarbij gebruikt kunnen worden.:

  • Neem regelmatig tijd voor jezelf: een boek lezen, andere dingen doen dan alleen huishoudelijk werk of activiteiten die met zorg van anderen te maken hebben. Of gewoon een uurtje niets doen en voor niemand beschikbaar zijn. Met andere woorden: voer jouw eigen kwaliteitstijd in;
  • Maak een planning van de dag: wat wil je aan het eind van de dag bereikt hebben en wees tevreden met wat je bereikt hebt. Wees ook trots. Trots is een nectar die je door jouw aderen moet laten vloeien. Het is een tegengif voor stress;
  • Stel haalbare doelen: wat is wenselijk en wat is haalbaar;
  • Bouw pauzes in: stress is op zich helemaal geen probleem, zolang de spanning niet te hoog oploopt en je voldoende herstelt;
  • Zodra je gaat piekeren moet je weten dat dit een signaal van stress is: piekeren is een signaal van overbelasting;
  • Zorg ervoor dat ook jij aan bod komt: laat weten wat jij zou willen en wat jij van de ander verwacht.

 

You see a lot of smart guys with dumb women,  but you hardly ever see a smart woman with a dumb guy.
– Erica Jong –

Baarmoederhalskanker

/in /door

Officieel WHO wereldmap baarmoederhalskanker (april 2011)

Kanker of carcinoom is de verzamelnaam voor kwaadaardige gezwellen die zich in het lichaam kunnen ontwikkelen als de groei van lichaamscellen niet meer normaal verloopt. In principe kunnen kankercel­len dus op elke plek in het lichaam voorkomen en zich steeds verder uitbreiden. Het is gelukkig mogelijk om bepaalde vormen van kanker in een vroeg stadium te ontdekken, zodat er behandeling kan plaatsvin­den. Dat is met name zo voor baarmoederhals- en borstkanker bij de vrouw en prostaatkanker bij de man.
– Melvin Boerleider –

Baarmoederhalskanker komt meestal voor bij vrouwen tussen 20 en 60 jaar, waarbij de groep boven 35 jaar het grootst is. Deze kanker kan al in een heel vroeg stadium ontdekt en behandeld worden zo­dat er 100% genezing mogelijk is. Vanaf het 20e jaar een uitstrijkje laten maken is daarom van belang, ook als er geen klachten zijn.

Klachten en verschijnselen
Er zijn enkele klachten en ver­schijnselen die mogelijk kunnen wijzen op het ontwikkelen van baarmoederhakskanker. Maar voor de duidelijkheid: niet elke klacht betekent dat er kanker is.

Bij de volgende verschijnselen is het goed om advies te vragen:

  • bij tussentijdse bloedingen, dat wil zeggen, bloedverlies tussen de menstruaties in;
  • als men bloedingen krijgt na de seksuele omgang;
  • bij bloederige afscheiding uit de vagina die geen menstruatie is;
  • bij pijnen in de onderbuik als er bloedverlies is na de menopauze, met andere woorden: toch bloedverlies als de menstruaties al definitief zijn gestopt.

Het navolgende maakt de kans op het ontstaan van baarmoederhalskanker groter:

  • Sex vanaf jeugdige leeftijd en het veelvuldig wisselen van partner,
  • veelvuldig wisselen van partner door de man, met als gevolg een grotere kans op infecties, ontstekingen en het HPV virus;
  • Onbehandelde ontstekingen van de baarmoederhals.

Baarmoederhalskanker Onderzoek
Onderzoek naar baarmoederhalskanker wordt ook wel Cervix Screening genoemd.

Er zijn nu twee screenings-methoden voor baarmoederhalskanker onderzoek mogelijk:

  • Uitstrijkje ofwel de Papsmear
  • VIA (Visual Inspection with Acetic Acid)

Baarmoederhalskanker 2Het uitstrijkje ofwel de Papsmear: Bij het uitstrijkje neemt een getrainde verpleegkundige of dokter met een houten spatel of met een plastic borsteltje wat slijmvlies van de baarmoederhals. Dit materiaal wordt op een glaasje uitgestreken en voor onderzoek naar het laboratorium gestuurd. Bij een uitstrijkje wordt dus bij de vrouw wat slijmvlies van de baarmoedermond afgenomen en op een glaasje uitgestreken. Dit gaat naar het laboratorium en wordt onder een microscoop onderzocht. Men kan dan zien als er een afwijkende celgroei is.

Bij het uitstrijkje is er een periode van 4 tot 6 weken tussen het onderzoek en de uitslag. Als de uitslag eenmaal binnen is, kan besproken worden of en welke behandeling nodig is.Voor behandeling moet de vrouw dan terug. Bij regelmatige herhalingsonderzoek is er voldoende garantie, dat eventuele afwijkingen tijdig worden opgespoord. Stichting Lobi adviseert om herhalings-(onderzoek) van het uitstrijkje na 6, 12 of 24 maanden te laten doen, afhankelijk van de uitslag.

Voor het maken van een uitstrijkje moet op het volgende worden gelet:
de vagina niet van binnen wassen;

  • liever geen omgang hebben de dag voor het onderzoek;
  • geen onderzoek doen tijdens het gebruik van antibiotica;
  • geen uitstrijkje maken tijdens een menstruatie of een zwangerschap;
  • na een bevalling of miskraam kan onderzoek op z’n vroegst na 6 weken.

VIA (Visual Inspection with Ace­tic Acid) methode
Bij VIA wordt door een getrainde verpleegkundige of dokter, de baarmoedermond nat gemaakt met behulp van een watje met een verdunde azijnzuuroplossing en na 1 minuut met het blote oog bekeken. De methode is gebaseerd op de eigenschap dat abnormaal weefsel van kleur verandert als het in contact wordt gebracht met azijnzuur. De betrouwbaarheid van de VIA is hoog; 70-80%.

Het onderzoek behoort geen pijn te doen. Het inbrengen van een speculum is echter een beetje wennen en als de vrouw gespan­nen is, verloopt het inbrengen natuurlijk minder soepel, dat kan wat pijnlijk zijn. Als met de spatel wat slijmvlies wordt afgenomen, geeft dat een kriebelig gevoel. Het gehele onderzoek duurt ongeveer 3 minuten.

NAKS TORI no.12, 2013 editie